Trung Quốc và Cuộc Đua Công Nghệ Bán Dẫn: Những Thách Thức và Thành Tựu

Trung Quốc đang nỗ lực không ngừng để khẳng định vị thế của mình trong ngành công nghiệp bán dẫn, với mục tiêu tự cung tự cấp lên đến 70% vào năm 2025 theo chiến lược phát triển Made in China 2025. Theo báo cáo từ TrendForce, tính đến đầu năm 2024, quốc gia này đã sở hữu 44 nhà máy sản xuất wafer, trong đó có 25 nhà máy 300-mm, 5 nhà máy 200-mm, 4 nhà máy 150-mm và 7 nhà máy không hoạt động. Đáng chú ý, 32 nhà máy mới đang được xây dựng, bao gồm 24 nhà máy 300-mm và 9 nhà máy 200-mm. Các công ty lớn như SMIC, HuaHong, Nexchip, CXMT và Silan dự kiến sẽ bắt đầu sản xuất tại 10 nhà máy mới vào cuối năm 2024, cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của ngành công nghiệp bán dẫn tại Trung Quốc.

Tuy nhiên, không phải mọi thứ đều diễn ra suôn sẻ. Bên cạnh những thành công, Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với một thực tế đáng buồn: số lượng các nhà máy “zombie” – những cơ sở được đầu tư hàng tỷ USD nhưng không bao giờ đi vào hoạt động. Theo DigiTimes, khoảng 12 dự án nhà máy bán dẫn trị giá từ 50 tỷ đến 100 tỷ USD đã thất bại trong những năm qua. Nguyên nhân chính dẫn đến sự thất bại này là do nhiều dự án thiếu nền tảng vững chắc và quá tham vọng. Các công ty như Wuhan Hongxin Semiconductor (HSMC) và Quanxin Integrated Circuit (QXIC) đã cố gắng sản xuất chip 14nm và 7nm mà không có đội ngũ nghiên cứu và phát triển (R&D) đủ kinh nghiệm.

HSMC, được thành lập vào năm 2017 với vốn đầu tư 19 tỷ USD, đã lên kế hoạch xây dựng nhà máy tại Vũ Hán. Tuy nhiên, tranh chấp đất đai và thiếu hụt tài chính đã khiến dự án này phải dừng lại. Đến năm 2021, chính quyền địa phương đã thu hồi dự án và sa thải toàn bộ nhân viên mà không sản xuất được bất kỳ con chip nào. Tương tự, QXIC cũng không thể tiến xa hơn những lời quảng cáo và đã bị đình chỉ vào năm 2021. Điều này cho thấy sự thiếu nhất quán trong quản lý và kế hoạch phát triển của các công ty này.

Thêm vào đó, một ví dụ điển hình khác là GlobalFoundries tại Thành Đô, đã khởi động vào năm 2017 với kế hoạch xây dựng nhà máy sản xuất chip 130nm/180nm và 22FDX FD-SOI, với tổng đầu tư lên đến 10 tỷ USD. Tuy nhiên, do khó khăn tài chính, dự án này đã phải dừng lại vào năm 2018, để lại công trình hoang phế. Mãi đến năm 2023, Shanghai Huali Microelectronics mới tiếp quản và phát triển quy trình dưới 10nm, nhưng tương lai vẫn còn nhiều điều chưa chắc chắn.

Nguyên nhân chính dẫn đến sự thất bại của các dự án này bao gồm thiếu chuyên môn kỹ thuật và quản lý yếu kém. Nhiều công ty như HSMC và QXIC đã cố gắng “đi tắt đón đầu” bằng cách thuê kỹ sư từ các công ty hàng đầu nhưng lại thiếu kinh nghiệm thực tế và thiết bị tiên tiến. Hơn nữa, lệnh cấm xuất khẩu từ Mỹ đã gây khó khăn lớn cho các công ty Trung Quốc trong việc tiếp cận công nghệ và thiết bị sản xuất chip hiện đại.

Cuối cùng, sự phụ thuộc vào tài trợ từ chính phủ cũng là một yếu tố gây ra nhiều rủi ro. Nhiều dự án dựa vào vốn từ chính quyền địa phương nhưng thiếu sự giám sát chặt chẽ. Khi tài chính cạn kiệt hoặc xảy ra bê bối, các nhà máy nhanh chóng bị bỏ hoang. Theo The Wall Street Journal, những khoản đầu tư không hiệu quả đã khiến Trung Quốc mất hàng chục tỷ USD vào những “zombie fabs” này.

Dù gặp nhiều khó khăn, Trung Quốc vẫn có những thành tựu đáng ghi nhận. SMIC đã sản xuất chip 7nm cho Huawei, mặc dù năng suất chưa đạt mức cao như các đối thủ. Theo Counterpoint Research, doanh thu của SMIC trong quý 1/2024 đạt 12,59 tỷ CNY, tăng 19,7% so với cùng kỳ năm trước. Các công ty như HuaHong và Nexchip cũng đang chiếm lĩnh thị trường với tỷ lệ sử dụng công suất trên 90%. Những thành tựu này cho thấy Trung Quốc đang dần thu hẹp khoảng cách với các cường quốc bán dẫn, mặc dù vẫn còn phụ thuộc vào công nghệ và thiết bị từ nước ngoài. Theo The Verge, Trung Quốc có thể cần thêm vài năm để đạt được mục tiêu tự cung tự cấp, nhưng với tốc độ đầu tư hiện tại, họ hoàn toàn có cơ hội để thành công.